Je eigen straat ontwerpen

In Nijmegen werkt Heijmans aan de herinrichting van drie straten, die nieuwe riolering krijgen en meteen klimaatadaptief worden gemaakt. In een intensieve samenwerking met de gemeente Nijmegen en de bewoners kwam het ontwerp tot stand. “Wij hadden als bewoners echt invloed op onze straat.”

De bewoners van de Nijmeegse Emmalaan, Plutostraat en Perzikstraat kregen dit jaar bijzondere post. Op hun deurmat vonden ze een envelop met daarin een plattegrond van hun straat en de vraag of ze deze opnieuw wilden inrichten. Op een bijgeleverd vel konden ze de elementen daarvoor, parkeervakken, trottoirs en groen, uitknippen. “Een heel leuk initiatief waar ik gelijk mee aan de slag ging”, vertelt Plutostraatbewoner Giliam Conradi. “Het was een meerwaarde om zo concreet bezig te zijn met mijn eigen straat. Bovendien maakte die plattegrond meteen duidelijk welke ideeën er onder de buurtbewoners leefden.”

Giliam Conradi, bewoner Plutostraat: “Tijdens dit traject kwam ik erachter hoe moeilijk de inrichting van een straat is, er zijn zoveel dingen om rekening mee te houden. De uitdraaicirkel van parkerende auto’s bijvoorbeeld, maar ook het evenwicht tussen duurzaamheid, functionaliteit en sfeer van de straat. Ondanks dat de gemeente natuurlijk haar eigen ideeën had, hadden wij echt invloed op het ontwerp. In de online meetings hielden we regelmatig kleine polls. Via stemming konden we ons uitspreken over de inrichting van het grasveld, de plantsoorten, verhoogd parkeren of niet. Waren de meningen erg verdeeld, dan kwam er een vervolgpoll of discussieerden we daar even over. Heel efficiënt, want zo werden er concrete stappen gezet. Nu kijk ik uit naar de nieuwe en groenere straat. Voor de parkeerstraat die het was, krijgen we een leefstraat terug.”

Dat de bewoners vanaf de start heel actief zijn betrokken bij de inrichting van hun straat, is te danken aan de ambitie van de gemeente, die maximale participatie nastreeft. Nijmegen hanteert voor dit project de nieuwe aanbestedingsvorm Rapid Circular Contracting (RCC), vertelt projectleider Redmar van Steen. “We wilden vijf ambities realiseren, zoals maximale sociale relevantie, een zo circulair mogelijke inrichting, minimale CO2-uitstoot en een klimaatbestendige en onderhoudsvriendelijke openbare ruimte. Vooraf ligt het ontwerp van de straat niet vast, dat bepalen we tijdens het project samen met de bewoners.”

Projectleiders Mattijs Hubers (links) van Heijmans en Redmar van Steen van de gemeente Nijmegen.

Bewoners laten puzzelen

De duurzame ambities van het contract passen goed bij Heijmans als maker van een gezonde leefomgeving, vertelt Heijmans-projectleider Mattijs Hubers. “We zijn vanuit omgevingsmanagement gewend om bewoners te betrekken, maar dat is vaak reactief. Nu zijn we echt vanaf nul begonnen en hebben we gevraagd wat de bewoners belangrijk vinden in hun straat.” Na een enquête en de invulplattegrond konden bewoners die dat wilden, deelnemen aan een aparte werkgroep. Daarin werd in vier sessies verder nagedacht, onder leiding van een team experts van Heijmans en de gemeente, over de invulling van de straten.

Paola Cassone, bewoner Perzikstraat: “De uitnodiging kwam midden in coronatijd, dus alle bijeenkomsten waren online. Dat was een van de redenen dat ik me opgaf, het was gemakkelijk om vanuit huis mee te doen. De invulling van de plattegrond mocht wat mij betreft ook online, ik ben namelijk geen knutselaar. Wel een goede start, want tijdens het werken aan de inrichting, kwam ik erachter dat mijn ideaalbeeld botste met de realiteit. Ik wil namelijk een groene straat, maar heb ook een auto en geen oprit. Na een eerdere slechte ervaring met de gemeente, had ik vooraf weinig vertrouwen in het proces en of we echt onze mening mochten geven. Toch heb ik dit proces als positief ervaren. Ook als onze ideeën niet te realiseren waren, werd er heel goed uitgelegd waarom niet. Naarmate de sessies vorderden, kregen we steeds meer informatie, bijvoorbeeld over de type planten. Ik snap dat zo’n proces in fases verloopt, maar ik had het prettiger gevonden als ik alle informatie aan het begin had gekregen. Dan kreeg ik een beter beeld van de mogelijkheden.”

Om de samenwerking met zoveel mensen en meningen goed te laten verlopen, waren er duidelijke spelregels. Alle ideeën uit de werkgroepen zijn onderzocht door inhoudelijke experts van Heijmans en de gemeente Nijmegen. De uitkomst daarvan koppelden ze terug aan de bewoners en beslissingen werden samen genomen aan de hand van de hoogste score op de vijf ambities.

'Een nieuwe straat naar de wens van de bewoners' - verhaal De Gelderlander

Zonder conflicten

Niet alle wensen van bewoners zijn meegenomen in het uiteindelijke ontwerp. Zo ontstond in een van de werkgroepen het idee om grondspots te plaatsen op een aantal donkere plekken, die door bewoners als onveilig werden ervaren. Omdat volgens de Heijmans-ecologen dergelijke lichtbronnen funest zouden zijn voor de vleermuizenkolonies in het naastgelegen park en de duurzame en ecologische ambities zwaar wegen in het project, is daar niet voor gekozen. Wél kwam er een nieuw verlichtingsplan voor de straat, om de onveilige gevoelens weg te nemen.

Volgens Emmalaanbewoner Annet Hahn verliepen deze beslissingen zonder conflicten. “Een van ons wilde bijvoorbeeld graag oude klinkers, omdat dat bij de uitstraling van de straat past. Uiteindelijk bleken die niet beschikbaar binnen het budget, maar het is wel onderzocht en goed uitgelegd. Dat gaf me het idee dat onze mening serieus werd genomen.”

Annet Hahn, bewoner Emmalaan: “Na dit participatietraject kijk ik absoluut anders aan tegen het opbreken van onze straat. Ik weet wat me te wachten staat en wat ik ervoor terugkrijg. Dat is niet de ideale situatie zoals ik me die voorstelde. Een belangrijk punt voor mij was dat ik geen parkeerplekken voor mijn deur wilde. Ondanks dat die er in de nieuwe situatie wel komen, voel ik me daar absoluut in gehoord. Omdat we goed zijn meegenomen in het hele proces, zie ik in dat het voor het totaalbeeld van de straat beter is om zowel parkeervakken als groen te clusteren. Toevallig kijk ik daardoor niet uit op groen. Als over mijn hoofd was besloten, was dat voor mij onverkwikkelijk geweest. Nu kan ik me verheugen op een nieuwe straat die in z’n geheel groener wordt.”

Betrokkenheid

Tot nu toe heeft de samenwerkingsvorm niet zozeer geleid tot een verrassend ontwerp, wel is er veel betrokkenheid bij de openbare ruimte ontstaan. “Ik denk dat er daardoor ook meer begrip is voor overlast tijdens de uitvoering”, zegt Mattijs Hubers. Voor de gemeente is het van belang dat het project ook sociale duurzaamheid stimuleert, vult Redmar van Steen aan. “Ik hoop dat de interactie tussen de bewoners die tijdens dit project ontstaat beklijft en bijdraagt aan het eigenaarschap dat mensen over hun eigen omgeving hebben.”